* Γράφει η Γιοβάνα Λόξα, Πρόεδρος του Ομίλου για την UNESCO Νομού Ζακύνθου
Με αφορμή την ομιλία του ψυχαναλυτή Σάββα Σαββόπουλου το Σάββατο 27 Ιανουαρίου το απόγευμα στις 7:00, στη δημόσια ιστορική βιβλιοθήκη Ζακύνθου, εναποθέτουμε κάποιες σκέψεις για τη διεργασία τής μετουσίωσης γενικά και ειδικότερα στο ποιητικό έργο.
Στο λεξιλόγιο της Ψυχανάλυσης J. Laplanche και J. B. Pontalis αναφέρεται η μετουσίωση ως «η διεργασία που περιέγραψε ο Φρόυντ για να αναλύσει ανθρώπινες δραστηριότητες, φαινομενικά άσχετες προς τη σεξουαλικότητα, τα βαθύτερα ελατήρια των οποίων απορρέουν από τη δύναμη της σεξουαλικής ενόρμησης. Ο Φρόυντ περιέγραψε ως δραστηριότητες μετουσίωσης κυρίως την καλλιτεχνική δραστηριότητα και τις διανοητικές αναζητήσεις. Η ενόρμηση θεωρείται μετουσιωμένη όταν παρεκκλίνει προς νέους μη σεξουαλικούς σκοπούς, στοχεύοντας έτσι σε κοινωνικά καταξιωμένα αντικείμενα.»
Επίσης θεωρούμε ενδιαφέρον να αναφερθεί απόσπασμα επιστολής του Σίγκμουντ Φρόυντ στον Άρτουρ Σνίτσλερ, αυστριακό πεζογράφο, ποιητή και ψυχίατρο ( 1862-1931 ), όπου μεταξύ άλλων γράφει « έχω συχνά αναρωτηθεί με έκπληξη από πού μπορέσατε να αποκομίσετε τη μυστική γνώση την οποία εγώ κατέκτησα ύστερα από κοπιώδη διερεύνηση του αντικειμένου. Τελικά κατέληξα να ζηλεύω τον ποιητή τον οποίο ούτως ή άλλως θαύμαζα. Έχω λοιπόν σχηματίσει την εντύπωση πώς εσείς γνωρίζετε όλα εκείνα όσα αποκάλυψα εγώ έπειτα από κοπιαστική εργασία σε άλλους ανθρώπους».
Και ακόμα, λέει ο Φρόυντ σε μια διάλεξη το 1907 στη Βιέννη, «ο ποιητής κάνει ακριβώς το ίδιο όπως το παιδί που παίζει, δημιουργεί έναν φαντασιακό κόσμο, τον οποίο λαμβάνει πολύ στα σοβαρά, δηλαδή τον εξοπλίζει με μεγάλη συναισθηματική επένδυση».
Πεθαίνει η λέξη
Όταν λεχθεί,
Κάποιοι ισχυρίζονται.
Τη μέρα εκείνη
Λέω εγώ
Μόλις να ζει αρχίζει.
( Έμιλυ Ντίκινσον 1830-1886 )
Η ποίηση δημιουργεί ενδιάμεσους χώρους, καταλύματα φιλοξενίας, όπου καταφθάνουμε με τις μεταφορές μας με τις οποίες μεταφέρουμε στοιχεία από έναν τόπο σε έναν άλλο, από έναν χρόνο σε έναν άλλο, από το σώμα στην ψυχή, από το παρελθόν στο παρόν, από τον εαυτό στον άλλο… σημειώνει ο Σωτήρης Μανωλόπουλος.
Οι ψυχαναλυτές ερευνούν το αν και πώς οι άνθρωποι δίνουμε νόημα στις εμπειρίες μας.
Και τώρα εδώ, με τον ποιητή μας.
Τον δικό μας ποιητή. Τον ξαναδιαβάζεις και ξαναβρίσκεις τον κόσμο. Οι ψυχικές κατασκευές δεν κοιμούνται ποτέ. Φτιάχνουμε το παρόν από το παρελθόν και το μέλλον. Ο καλλιτέχνης ψάχνει να εντοπίσει τη σύγκρουσή του και να τη λύσει μέσω της δημιουργίας του. Και μας δίνει το δημιούργημά του. Έτσι, με την απόληξη σε συγκεκριμένο έργο, ολοκληρώνεται η μετουσίωση, με μια νέα ανάγνωση του βιωθέντος, καθώς το ξεχασμένο δεν είναι σβησμένο, απλώς απωθημένο.
Νόθο παιδί ο Διονύσιος. Σημαδεμένη η ζωή του απαρχής από τη διαλεκτική των αντιθέτων και των αλλεπάλληλων αποχωρισμών.
Μάνα, γλώσσα, πατρίδα, ιδέα, άχρονα τρέφουν τον ποιητή. Και η φύση, λυτρωτική, εμπεριέχουσα λειτουργία ασκεί, όταν η φαντασία και το πάθος απειλητικά φαντάζουν.
τα σπλάχνα μου κι θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν …
Σύμμαχος, στον ασυνείδητο αγώνα τής ψυχικής του επιβίωσης, οι ψυχολογικοί μηχανισμοί άμυνας. Μέσα στην αχρονικότητα του ψυχικού χώρου αναπτύσσεται μια ψυχική διαλεκτική όπου το τραυματικό πριν, ανείπωτο και ακατανόητο, καλείται να αναπαρασταθεί και να νοηματοδοτηθεί.
Δυο γλώσσες, δυο πατρίδες, δυο διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Κι ανάμεσα, σχεδιάσματα και στίχοι, μια φύση που μιλάει, ρωγμές σκοτεινές. Κόμβοι επεξεργασίας που δημιουργούν νέους χάρτες μετασχηματισμών. «Απομεινάρι θαυμαστό ερμιάς και μεγαλείου» μας λέει ο Σεφέρης.
« Ο Σολωμός, για τις δικές του ανάγκες, τους δικούς του εσωτερικούς λόγους και με στόχο να μπορέσει να κρατήσει την ισορροπία μέσα στη δική του εσωτερική αιμορραγία, αναζητεί, απελπισμένα, και αυτός, μια ιδέα και ένα Ιδεώδες. Το έθνος βρίσκει τον προφήτη του και ο Σολωμός τον εαυτό του», γράφει ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης στο βιβλίο του ´ψυχαναλυτικοί στοχασμοί για τον Σολωμό, η ποιητική διαδικασία και τα πάθη της´.
Με το να είναι ο Σολωμός ο εθνικός μας ποιητής πιθανά δημιουργεί στον αναγνώστη τη διάθεση για τη μη εκ νέου και εκτός του σχολείου ενασχόληση με το έργο του. Είναι πρόκληση ακριβώς, μια εκ νέου συνάντηση με το έργο του ποιητή, με την προϋπόθεση ο αναγνώστης να μπορέσει να αφεθεί στον μεταβατικό χώρο που δημιουργεί η ποίηση, ελεύθερος στις αντανακλάσεις και διαθλάσεις τού εσωτερικού του κόσμου, απολαμβάνοντας την ελευθερία νέων σημασιών, σημασιοδοτήσεων και συμβολισμών.
Ακούγοντας, και μάλιστα όταν έχει κανείς την ευκαιρία ζωντανά, τον ομιλητή Σάββα Σαββόπουλο, με τον απλό και κατανοητό λόγο του, να μας ξεναγεί στα μονοπάτια τής ψυχής και της γραφής τού Ποιητή, δηλαδή και στα μονοπάτια της δικής μας ψυχής, έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε και εμείς τον εαυτό μας καλύτερα.
Δείτε επίσης: https://www.imerazante.gr/2024/01/25/330423
